چهل حكمت رضوي

مشخصات كتاب

عنوان و نام پديدآور: چهل حكمت رضوي، عَلي، باقرزاده (بقا)

[برگرفته از: ]: چهل حديث حضرت رضا عَلَيْهِ السَّلَام: به انضمام شرح حال و گزارش سياسي و فرهنگي دوران امام عَلَيْهِ السَّلَام / برگزيده و نوشته كاظم مدير شانه چي؛ نظم اشعار از باقرزاده "بقا"

مشخصات نشر: مشهد: آستان قدس رضوي، موسسه چاپ و انتشارات، 1365.

مشخصات ظاهري: ص 127

فروست: (موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوي 22)

وضعيت فهرست نويسي: فهرست نويسي قبلي

يادداشت:

كتابنامه: ص. 127؛ همچنين به صورت زيرنويس

موضوع: عَلي بن مُوسَي عَلَيْهِمَاالسَّلَام، امام هشتم، 203 - 153 ق. - احاديث

موضوع: احاديث شيعه - قرن 14

شناسه افزوده: آستان قدس رضوي. موسسه چاپ و انتشارات

رده بندي كنگره: BP136/9/م 4چ 9

رده بندي ديويي: 297/212

حكمت 01

مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِيَاءِ التَّنَظُّف

نظافت موجب پاكي جسم است

نظافت مايه ي آرام جان است

امام هشتمين فرمود با خلق

نظافت شيوه ي پيغمبران است

حكمت 02

صَاحِبُ النِّعْمَةِ يَجِبُ أَنْ يُوَسِّعَ عَلَي عِيَالِه

توانگر را بوَد واجب كه بخشد

زن و فرزند را از مال دنيا

دهد وسعت به امر زندگاني

به شكر نعمت حيّ توانا

حكمت 03

مَنْ لَمْ يَشْكُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ لَمْ يَشْكُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَل

شنيده ام كه عَلي بن مُوسَي كاظم

خَديو طوس، بفرمود نكته اي زيبا

كسي كه نيكويي خَلق را نداشت سپاس

نكرده است سپاس خداي بي همتا

حكمت 04

الْإِيمَانُ أَدَاءُ الْفَرَائِضِ وَ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ

فرمود رضا امام هشتم:

انجام فرائض است ايمان

دوري ز مُحرّمات و زشتي

پرهيز ز ناصواب و عصيان

حكمت 05

لَمْ يَخُنْكَ الْأَمِينُ وَ لَكِنِ ائْتَمَنْتَ الْخَائِن

كسي كه بيم ندارد ز كردگار عليم

وِرا به خدمت خلق خدا مكن تعيين

امين نكرده خيانت، تو از ره غَفلَت

امين شمرده خيانت شعار بد آيين

حكمت 06

الصَّمْتُ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْحِكْمَةِ

زبان تو گر تحت فرمان نباشد

خموشي گزين، تا نيفتي به ذلّت

عَلي بن مُوسَي الرِّضَا راسْت پندي

سكوت است بابي ز ابوابِ حكمت

حكمت 07

الْأَخُ الْأَكْبَرُ بِمَنْزِلَةِ الْأَب

برادر چو دانا و شد و آزموده

و را با پدر مي شمارش برابر

بگفتا امام بحق، نور مطلق

به جاي پدر هست، مهتر برادر

حكمت 08

صديقُ كُلِّ امْرِئٍ عَقلُهُ و عَدُوُّه جَهلُهُ

به نزديك نادان بوَد تار گيتي

ز دانش بكن گيتي تار روشن

بفرمود فرزند مُوسَي بن جَعْفَر

تو را عقل يار است و جهل است دشمن

حكمت 09

التَّوَدُّدُ إِلَي النَّاسِ نِصْفُ الْعَقْلِ

هميشه در پي تيمار بينوايان باش

كمك به خلق، ز كردار خالق احد است

امام راسْت در اين رهگذر، كلامي نغز:

كه در معاشرت خلق، نيمي از خِرَد است

حكمت 10

التَّوَكُّلِ أَنْ لَا تَخَافَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ

بزن بر لطف حق دست توكل

كه لطف ايزدي باشد تو را بس

توكل آن بوَد كاندر دو عالم

به غير حق نترسي از دگر كس

حكمت 11

أَفْضَلُ مَا تُوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ كَفُّ الْأَذَي عَنْهَا

فرمود رضا وليّ مطلق

گنجينه علم و فَضْل و احسان

بهتر صِلِه رحم به گيتي است

خودداري از گزند ايشان

حكمت 12

أَحْسَنُ النَّاسِ مَعَاشاً مَنْ حَسَّنَ مَعَاشَ غَيْرِهِ فِي مَعَاشِهِ

بهترين رهرو به راه زندگي است

آن كه همچون شمع روشنگر بوَد

مردمان در پر توش راحت زِيَند

زندگي در خدمتش بهتر بوَد

حكمت 13

الْعَقْلُ حِبَاءٌ مِنَ اللَّهِ وَ الْأَدَبُ كُلْفَةٌ

رضا سِبط پاك رسول امين

كه نتوان سر از خدمتش تافتن

بگفتا: خرد بخشش ايزدي است

ادب را به كوشش توان يافتن

حكمت 14

لَيْسَ لِبَخِيلٍ رَاحَةٌ وَ لَا لِحَسُودٍ لَذَّةٌ

بُخل رنج است و حسادت محنت است

از ولي آموز درس عبرتي

راحتي در بُخل نتوان يافتن

در حَسَد هرگز نيابي لذّتي

حكمت 15

مَا الْتَقَتْ فِئَتَانِ قَطُّ إِلَّا نُصِرَ أَعْظَمُهُمَا عَفْوا

عفو آيين بزرگان باشد

بخشش آيينه ي دورانديش است

دو گروهي كه به جنگند و ستيز

نصرت آن راست كه عفوش بيش است

حكمت 16

عَوْنُكَ لِلضَّعِيفِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّدَقَة

سخني دارم از امام هُمام

كه مفيد است بهر هر طبقه

دستگيري ز ناتوان و ضعيف

به يقين، بهتر است از صَدَقَة

حكمت 17

الْمُؤْمِنُ [الَّذِي] إِذَا أَحْسَنَ اسْتَبْشَرَ وَ إِذَا أَسَاءَ اسْتَغْفَرَ

گر ز بخت بد به كس بد كرده اي

هان، مشو نوميد از درگاه ربّ

مؤمن ار نيكي كند شادان شود

ور كند بد، مي كند بخشش طلب

حكمت 18

الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَ يَدِهِ

شنو پند فرزند مُوسَي بن جَعْفَر

امام بحق، ماه برج امامت

كسي هست مُسلم كه باشند مردم

ز دست و زبانش به اَمن و سلامت

حكمت 19

لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يَأْمَنْ جَارُهُ بَوَائِقَهُ

به همسايه نيكي كن اي نيك مرد

كه همسايه را بر تو حقها بوَد

از آن كس كه همسايه ايمن نبود

بفرمود مولا: نه از ما بوَد

حكمت 20

التَّوَاضُعُ أَنْ تُعْطِيَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِكَ مَا تُحِبُّ أَنْ يُعْطُوكَ مِثْلَهُ

چنان سر كن اي دوست با نيك و بد

كه باشد ز تو نيك و بد در امان

تواضع چنان كن به خلق خداي

كه خواهي كند خلق با تو چنان

حكمت 21

مِنْ عَلَامَاتِ الْفَقِيهِ الحُكم [(الْحِلْمُ)] وَ الْعِلْمُ وَ الصَّمْتُ

بصير باش به احكام دين حق كه خداي

از آن فقيه كه دانا به حكم اوست رضاست

نشانه هاي فقاهت به نزد پير خرد

قضاوت بحق و دانش و سكوت بجاست

حكمت 22

الصَّفْحَ الْجَمِيلَ … الْعَفْوَ مِنْ غَيْرِ عِتَاب

عفو چون كرده اي خطاب مكن

كار بي جا و ناصواب مكن

وه چه نيكوست، عفو بي منّت

عفو كردي اگر، عتاب مكن

حكمت 23

لَا يَأْبَي الْكَرَامَةَ إِلَّا الْحِمَارُ

بشنو كلام نغز فرزند پيمبر

گفتار او روشنگر شب هاي تار است

جز مردم احمق نتابد رخ ز احسان

هر كس كند احسان مردم ردّ، حمار است

حكمت 24

السَّخِيُّ يَأْكُلُ مِنْ طَعَامِ النَّاسِ لِيَأْكُلُوا مِنْ طَعَامِهِ

سخي مي خورد نان ز خوان كسان

كه مردم به رغبت ز خوانش خورند

بخيل از سر بُخل نان كسي

نيارد خورد تا كه نانش خورند

حكمت 25

السَّخِيُّ قَرِيبٌ مِنَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْجَنَّةِ قَرِيبٌ مِنَ النَّاسِ

سخاوتمند هرگز نيست تنها

كه تنهايي نصيب ديگران است

سخي باشد قريب رحمت حق

به نزديك بهشت و مردمان است

حكمت 26

صديقُ الجاهِلِ في التَّعَب

به نادان مكن دوستي، چون تو را

گدازد ز كردار خود روز و شب

بگفتا عَلي بن مُوسَي الرِّضَا

رفاقت به نادان غم است و تَعَب

حكمت 27

أَفْضَلُ الْعَقْلِ مَعْرِفَةُ الْإِنْسَانِ بِربّه

ز خاطر مَبَر شكر يزدان پاك

كه شكر نعَم نعمت افزون كند

بهين دانش اي دوست، آن دانشي است

كه ات رهبري سوي بي چون كند

حكمت 28

مَنْ رَضِيَ بِالْيَسِيرِ مِنَ الْحَلَالِ خَفَّتْ مَئُونَتُهُ

رضا باش بر داده كردگار

كه خشنودي از حق بوَد بندگي

اگر شاد گردي به اندك حلال

سبك بگذري از پل زندگي

حكمت 29

مَنْ رَضِيَ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ قُبِلَ مِنْهُ الْيَسِيرُ مِنَ الْعَمَلِ

كلامي شنو از شهنشاه طوس

وليّ خداوند و سِبط رسول

چون بر رزق اندك رضايي، خداي

كند طاعت اندكت را قبول

حكمت 30

الصَّمْتَ يَكْسِبُ الْمَحَبَّةَ إِنَّهُ دَلِيلٌ عَلَي كُلِّ خَيْر

ز حُسن خموشي و اوصاف آن

چنين گفت شاه خراسان، رضا

خموشي به بار آورَد دوستي

شود رهگشاي همه خوب ها

حكمت 31

مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ رَبِحَ وَ مَنْ غَفَلَ عَنْهَا خَسِرَ

تو اي كه ديده فرو بسته اي ز كرده خويش

هميشه زشتي احوال ديگران بيني

حساب نفس بدانديش كن كه سود بري

شوي چو غافل از اعمال خود زيان بيني

حكمت 32

مَنِ اعْتَبَرَ أَبْصَرَ وَ مَنْ أَبْصَرَ فَهِمَ وَ مَنْ فَهِمَ عَلِم

امام راسْت كلامي كه مرد با تدبير

هزار نكته از آن يك كلام مي خواند

كسي كه عبرت گيرد بسي شود بينا

كسي كه بينا گردد بفهمد و داند

حكمت 33

أَفْضَلُ الْمَالِ مَا وُقِيَ بِهِ الْعِرْضُ

توانگر را بگو امروز كن ايثار سيم و زر

كه فردا سيم و زر در اختيار ديگران باشد

بهين مال آن بوَد كان موجب حفظ شرف گردد

اگر در راه ديگر صرف شد، حاصل زيان باشد

حكمت 34

الْمُؤْمِنُ إِذَا غَضِبَ لَمْ يُخْرِجْهُ غَضَبُهُ مِنْ حَقٍّ

سخني بشنو از امام غريب

تا شود علم و دانشت افزون

مرد مؤمن اگر به خشم شود

نرود از طريق حق بيرون

حكمت 35

المُؤمِن … إِذَا قَدَرَ لَمْ يَأْخُذْ أَكْثَرَ مِنْ حَقِّه

نكته اي بشنو ز فرزند رسول

آن كه مردم را امام و پيشواست

گر كه قدرت دست مؤمن اوفتاد

بيشتر از حقّ خود هرگز نخواست

حكمت 36

النَّظَرُ إِلَي ذُرِّيَّةِ محمّدٍ عبادَةٌ

بكن عادت به كردار بزرگان

كه نتوان كرد آسان تركِ عادت

نظر كردن به فرزند پيمبر

بوَد در پيش مرد حق، عبادت

حكمت 37

إِنَّمَا الْحِمْيَةُ مِنَ الشَّيْءِ الْإِقْلَالُ مِنْه

شنو از عَلي بن مُوسَي الرِّضَا

كلامي كه افزاديت عقل و هوش

چو پرهيز خواهي كني از خوراك

به كم خوردن خوردني ها بكوش

حكمت 38

لا يعدمُ العُقوبَةَ مَن اَدرَعَ بالبَغيِ

گو به آن كس كه ظلم كرد فزون

كه عقوبت نبوده نشمارد

گر بخواهد زَيْد به آرامش

كيفر روزگار نگذارد

حكمت 39

لا تَطلُبوا الهُدي في غَيرِ القُرآنِ فَتَضِلّوا

بگفتا رضا، ماه برج ولايت

هدايت مجوييد از غير قرآن

به جز راه قرآن مپوييد راهي

كه گمراهي آخر بوَد حاصل آن

حكمت 40

مِن عَلامةِ ايمانِ المُؤمِنِ، كِتمانُ السِّر و الصَّبْرُ فِي الْبَأْسَاءِ وَ الضَّرَّاء و مُداراة النّاس

از علامات مرد حق باشد

رازداري و صبر بر سختي

با مدارا به مردمان پويد

راه آزادگي و خوشبختي